Geplaatst op

Vrijescholen in Brazilië – Diamantina

In een eerder artikel ‘Een DJ aap in kabouterland’ werd de vraag gesteld of vrijescholen echt plekken zijn waar kinderen zich kunnen ontwikkelen zonder zich aan te passen aan een vast stramien. Scholen waar je jezelf kunt ontwikkelen, zonder je volledig aan te passen aan wat de omgeving van je verwacht. In plaats van assimileren (je volledig aanpassen), zouden vrijescholen juist moeten stimuleren dat kinderen zichzelf kunnen zijn en zich op hun eigen manier ontwikkelen.

 

Deze gedachte was ook de basis van het onderwijs in de vrijescholen die meer dan honderd jaar geleden werden opgericht. Leraren werden aangemoedigd om het onderwijs af te stemmen op de leefwereld van de kinderen. Er werd van ze verwacht dat ze midden in de maatschappij stonden en die realiteit mee het lokaal in namen[1]. Gelukkig zijn er nog steeds veel vrijescholen die deze benadering volgen. Een mooi voorbeeld van zo’n school is Vrijeschool Querubim in Diamantina, Brazilië.

Vrijeschool Querubim: “De vis in de fuik”

Deze school, in de binnenlanden van de Braziliaanse staat Minas Gerais, biedt onderwijs aan ongeveer 75 leerlingen, van peuterklas tot en met groep 5. De omgeving van de school is sociaal en cultureel heel divers, wat komt door de geschiedenis van het gebied. Diamantina is een klein stadje dat in de 18e eeuw werd opgericht tijdens het Portugese koloniale bewind. Het ligt aan het begin van de vallei van de Jequitinhonha-rivier, waarvan de naam betekent “de vis in de fuik”. Veel van de oorspronkelijke inheemse cultuur is nog steeds aanwezig in de regio, bijvoorbeeld in het handwerk, de muziek en de schilderkunst die hier gemaakt worden.

 

De vallei waar Diamantina ligt is arm, maar ooit was het een belangrijk gebied voor de mijnbouw: er werden goud en diamanten gedolven, en Diamantina stond bekend om de grootste diamantwinning ter wereld. Toen de mijnen opraakten, bleef de armoede echter achter. Veel mannen gingen naar grote steden op zoek naar werk, terwijl de vrouwen zich vaak bezighielden met landbouw en handwerk. Dit is ook een van de redenen dat het lokale ambacht zo goed bewaard is gebleven.

In de omgeving van Diamantina liggen zogenaamde quilombos. Dit zijn gemeenschappen die zich in moeilijk bereikbare gebieden bevonden, waar tot slaaf gemaakte mensen zich in de 19e eeuw konden verstoppen en zich verenigden nadat ze van de plantages waren ontsnapt. Vandaag de dag wonen nog veel Afro-Braziliaanse nazaten van deze mensen in quilombos. Deze gemeenschappen hebben een rijke eigen cultuur, die zich uit in hun religie, dans en muziek.

 

Deze gemeenschappen hebben een rijke eigen cultuur, die zich uit in hun religie, dans en muziek.

Lokale cultuur

Vrijeschool Querubim probeert in haar onderwijs veel aandacht te geven aan de lokale cultuur. Zo gebruiken ze bij de tuinlessen inheemse zaden en traditionele landbouwmethoden. Bij de handwerklessen leren de kinderen technieken die typisch zijn voor de regio, zoals lokale borduurwerk. Ook is er uitwisseling met de nabijgelegen quilombos, waarbij de kinderen van Querubim meer leren over de cultuur en tradities van deze Afro-Braziliaanse gemeenschappen. Onlangs ontdekten de kinderen een meiboom met linten in de buurt. Ze gingen op onderzoek uit en ontdekten dat er in de regio groepen zijn die dansen om de meiboom, een traditie die ook op veel vrijescholen in West-Europa wordt gevierd. Binnenkort gaan ook de leerlingen van Querubim deze traditie overnemen. De school viert ook de Dia da Consciência Negra (Dag van het Zwarte Bewustzijn), een dag waarop men stilstaat bij de rol van Afro-Brazilianen in de samenleving.

Na de gewone schooldag kunnen de kinderen van Querubim naar huis, maar de school biedt ’s middags ook nog een tweede programma aan. Dit bestaat uit kunstlessen, huiswerkbegeleiding en sport. Ook kwetsbare kinderen uit de buurt, zoals kinderen die in opvangcentra wonen, zijn welkom om mee te doen. De school financiert dit deels zelf, maar is ook afhankelijk van donaties, zoals van het Internationaal Hulpfonds.

 

Marieke van der Sanden

 

Vanuit het Internationaal Hulpfonds willen wij dit mooie initiatief blijven ondersteunen. Helpt u mee zodat meer kinderen zich kunnen ontwikkelen? Uw donatie kunt u overmaken naar het Internationaal Hulpfonds, NL03TRIO0212195050. Vermeld “Brazilië” bij uw donatie. (IHF heeft de ANBI-status, waardoor uw gift fiscaal aftrekbaar is.)

[1] Bont, F. de (2024). Een DJ-aap in Kabouterland. In: BVS NIEUWSBRIEF 70 –  PO – november 2024
[1] Zie onder andere Steiner, R. (05/05/1920). The Renewal of Education: X. Synthesis and Analysis in Human Nature and Education Op https://rsarchive.org/Lectures/GA301/English/AP2001/19200505d01.html