Gedeeld leiderschap: Help, waar is een schoolleider?
Schoolleiderschap ís een vak. Al zeven jaar leiden we schoolleiders op. En van hen horen we steeds weer hoe enerverend het werk is – zo enerverend, dat de twijfel vaak toeslaat. Is deze plek in de school eigenlijk nog wel bewoonbaar?
Schoolleiders kunnen een vuur aanwakkeren in hun team, maar het ook zien uitdoven. Ze kunnen zelf ontvlammen – en soms ook opbranden. Intussen stapelen de vacatures zich op. Te vaak blijven ze onvervuld, waardoor er blikken interim-schoolleiders worden opengetrokken.
Tegelijkertijd zien we hoopvolle experimenten. Voorbeelden die laten zien dat het anders kan: leiderschap dat gedeeld wordt, gezamenlijk gedragen. Want leren doe je nooit alleen. Met elkaar leiden kan misschien wel leiden tot minder lijden. Anders organiseren tot meer werkvreugde en beter (vrijeschool)onderwijs. En wie weet lossen we zo ook het schoolleiderstekort op.
Daarom ga ik op zoek naar een ander geluid. Dit keer in gesprek met Jasper Postema en Sascha Holthaus, samen schoolleider van twee scholen. – Elard Pijnaken
‘We leren met elkaar, door elkaar en van elkaar.’ Jasper Postema volgde in 2023 bij ons de schoolleidersopleiding. Naast zijn leraarschap werd hij in 2024 voor één dag schoolleider naast Sascha Holthaus die als ervaren schoolleider een stapje terug deed als schoolleider van vrijeschool Kairos. Wegens succes besloten ze om in 2025 beide schoolleider te worden van twee scholen, Kairos en Thula.
‘Met jou werd mijn werk leuker en misschien wel beter’, zegt Holthaus. ‘Ik zou niet met iedereen kunnen samenwerken, zoals ik dat met jou doe.’ Jasper en Sascha zitten naast elkaar in het kantoortje en ogen ontspannen. Dat zie ik vaak anders zo net voor de zomervakantie als de formatiestress toeslaat. ‘Het systeem vindt het maar ingewikkeld,’ aldus Jasper. ‘Niet alleen instanties hebben behoefte aan één bevoegde functionaris. Maar ook verschillende systemen in onze organisatie zijn er niet op ingericht dat het leiderschap gedeeld wordt en dat we samen precies evenveel verantwoordelijkheid hebben.’ Leraren waren aanvankelijk wat terughoudend, maar zijn uiteindelijk enthousiast geworden over de constructie. ‘We gaan op beide scholen, samen de lesbezoeken doen. Hierdoor worden de observaties beter en kunnen we gezamenlijk sparren over de onderwijskwaliteit en welke stappen we moeten zetten om deze te verbeteren.’ Sascha en Jasper zullen elkaar afwisselen als schoolleider op beide scholen, mede ingegeven door beider kwaliteiten. ‘Sascha is beweeglijk, verbindend, waar ik meer van de lange en soms ook strakke lijn ben,’ aldus Japser. Sascha beaamt dit. ‘Jasper verbindt ook hoor, maar meer vanuit overzicht en wat er vervolgens in proces gezet moet worden.’
Elkaar aan het werk zien, is belangrijk
Op de vraag of ze ook nadelen van deze constructie zien, kijkt het duo me met grote ogen aan, alsof deze gedachte nog nooit in hen is opgekomen. Na een betrekkelijk lange stilte zegt Sascha: ‘Misschien is het een risico dat we elkaar niet aan het werk zien omdat we afwisselend op de scholen zijn. Het is goed om dit in de gaten te houden. Als we elkaar niet zien werken, kunnen we elkaar ook geen feedback geven. Terwijl we juist ook willen leren van elkaar. En dat gaat het beste als je elkaar zo nu en dan bezig ziet in waar je goed in bent en ook wat minder.’ Jasper: ‘En natuurlijk moeten we oppassen dat we beide scholen niet te veel vergelijken met elkaar zodat er een soort van valse concurrentie ontstaat. Het is vooral interessant om wat goed gaat op beide scholen met elkaar te delen bijvoorbeeld op gezamenlijke studiedagen en te onderzoeken wat we kunnen leren van elkaar.’
Als ik vraag hoe ze omgaan met een meningsverschil dan glimlachen ze. ‘We zijn allebei redelijk en kunnen goed luisteren,’ zegt Sascha. Jasper vult aan: ‘We gaan gewoon voor het beste idee, ongeacht van wie dat idee is.’ Ik probeer de vraag nog twee keer net iets anders te formuleren, maar er valt geen valse noot te bespeuren. Deze schoolleiders hebben er enorm veel zin in om aan deze scholen leiding te geven. ‘En dat we het niet allemaal in één keer perfect doen, is toch ook bevrijdend. Dat doen kinderen meestal ook niet.’
We spreken af dat ik over ca. een halfjaar nog een keer in gesprek ga met Jasper en Sascha om te horen hoe het gezamenlijk leidinggeven aan twee scholen ze vergaat…
Oriëntatie op leiderschap
Omdat het steeds moeilijker is om juiste leidinggevende te vinden, besteden steeds meer scholen aandacht aan een kweekvijver voor getalenteerde leraren die overwegen een leidinggevende rol te gaan vervullen. Hiervoor ontwikkelden we samen met NSO-CNA de oriëntatie op leiderschap.